Op donderdag 1 maart kondigde Trump, tijdens een ontmoeting met vertegenwoordigers van de staalsector, importheffingen van 25% op staal en 10% op aluminium aan. Internationaal werd er verontwaardigd gereageerd op deze (handel) oorlogsverklaring. Een handelsoorlog kan leiden tot economische schade, lagere bedrijfswinsten, hogere inflatie en grotere geopolitieke onzekerheid. Wereldwijd daalden de beurzen dan ook op dit nieuws. Terecht?
Staal en aluminium
Met de chaotische aankondiging van afgelopen donderdag lijkt Trump een oude verkiezingsbelofte in te gaan lossen. Het beschermen van Amerikaanse productie en het aanpakken van “oneerlijke” handelsverdragen. De VS zijn in volume de grootste staalimporteur ter wereld. Met de voorgestelde importheffingen lijkt Trump de Chinezen een directe (handels)oorlogsverklaring te geven. Toch zijn de Chinezen met de 15e positie een minuscule speler op de Amerikaanse staalmarkt. Vorig jaar daalde de import van staal uit China naar de VS zelfs met 5%. De VS importeert het meeste staal uit Canada (16%), gevolgd door Brazilië (13%). Rusland (9%) zag haar export van staal naar de VS in de eerste negen maanden van 2017 met 128% stijgen. Het Witte Huis stelde vrijdag dat er geen uitzonderingen zijn voor de importheffingen, met andere woorden, het geldt ook voor bevriende landen als Canada. Voor aluminium zijn de VS vrijwel geheel afhankelijk van het buitenland, mede omdat het productieproces energie-intensief is. Productiecapaciteit voor staal en aluminium is ook niet snel gebouwd en het is onwaarschijnlijk dat Amerikaanse producenten als Alcoa door deze maatregelen capaciteit gaan uitbreiden. Bij de productie van aluminium is weinig arbeid nodig terwijl bewerkt aluminium wel een belangrijke grondstof is voor Amerikaanse autofabrikanten en vliegtuigbouwers. De rationale van de importheffing lijkt dus vooralsnog te missen en het zal naar alle waarschijnlijkheid wel een inflatoir effect hebben op de prijzen van Amerikaanse eindproducten.
Handelsoorlog ontketend?
De winsten van Amerikaanse staal en aluminium verwerkende bedrijven als Boeing en Ford lijken dus onder druk te komen staan door de heffingen. Ter bescherming van die winsten zouden de VS een volledige handelsoorlog kunnen ontketenen met importheffingen op alle producten uit het buitenland. Dit zou verregaande economische gevolgen hebben, vooral voor de Amerikaanse economie zelf die voor een belangrijk deel van buitenlandse producten afhankelijk is. De Canadese premier Trudeau zei in een eerste reactie dat de heffingen “absoluut onacceptabel” zijn. Het zal Amerika net zo hard raken als dat het Canada raakt maar Canada zal de dialoog met de VS over de voornemens blijven voeren, alsdus Trudeau. In Europa opperde Jean-Clown Juncker importheffingen op Harley Davidsons, whiskey en jeans. Maandag 5 maart wordt er een lijst gepubliceerd met honderden Amerikaanse producten waar importheffingen in de EU voor zouden gelden, 90 dagen nadat Amerikaanse maatregelen van kracht worden. Als de maatregelen in de huidige voorgestelde vorm doorgang vinden dan lijkt een handelsoorlog dus een reële optie.
Hypocresie
Terwijl politici over de hele wereld verontwaardigd reageren druipt de hypocrisie er van af. In oktober 2017 heeft de EU, na klachten van de Europese staalproducenten over oneerlijke concurrentie, importheffingen opgelegd voor staal uit Brazilië, Iran, Rusland en de Oekraïne. Op gerold staal uit China werd in augustus al een heffing van 28% gelegd. De protesten van de EU nu de bakermat van de vrije handel, de Verenigde Staten, ook heffingen invoert is ongepast, zelfs hypocriet te noemen. Het goedkope staal uit China lijkt sowieso te verdwijnen. De staalproductie in China krimpt door overheidsmaatregelen die sluiting van vervuilende fabrieken oplegt. Daarnaast wonnen de Amerikaanse producenten alweer terrein door de lagere dollar die import uit het buitenland al duurder had gemaakt.
Effecten op de markt?
Staalsector
De aangekondigde maatregelen zullen de staalmarkt wel verder onder druk zetten, ondanks ht feit dat de Amerikanen staal en aluminium zullen blijven importeren. Onrendabele productie zal versneld uit de markt worden gehaald. Hier zal wel enige tijd over heen gaan. Staal en aluminium productiefaciliteiten zijn kapitaalintensief en niet eenvoudig te starten of stoppen. Voor deze capaciteitsbeslissing zal dus enige tijd genomen worden. Tot die tijd zal de sector onder druk blijven liggen en minder aantrekkelijk zijn voor beleggers.
Autofabrikanten en vliegtuigbouwers
Bedrijven die staal en aluminium als grondstof verwerken zullen onder druk komen te liggen. Boeing zal margedruk en concurrentienadeel hebben, evenals de meeste Amerikaanse autoproducenten. Ook die sectoren zullen dus minder aantrekkelijk zijn.
TTTW effecten?
Als de handelsoorlog zich uitbreidt naar een Trump Total Trade War (TTTW) dan zullen er veel meer effecten zichtbaar zijn. Europese (en Japanse) autobouwers, hoewel producerend in de VS zullen onder druk komen en de oorlog kan zich uitbreiden naar voedingsmiddelen en technologie.
Hoewel de maatregelen als geheel inflatie zullen aanjagen, zal het de FED waarschijnlijk niet aanzetten tot extra renteverhogingen. De reden zal zijn dat het hier gaat om oneigenlijke inflatie. De prijsverhogingen komen immers voort uit opgelegde heffingen, niet uit een aantrekkende economie. De economische groei zal waarschijnlijk eerder geremd worden door de heffingen en dus hebben de heffingen al het effect van een renteverhoging.
De adhoc aankodiging van afgelopen donderdag luidt een nieuwe periode van onzekerheid in voor beleggers. Importheffingen en de effecten daarvan op de verschillende bedrijven zullen geëvalueerd worden door beleggers en koersen moeten daarop aangepast worden. De kaarten worden opnieuw geschud, daarna zal de markt weer in rustiger vaarwater kunnen komen. Net als bij de Brexit zullen er winnaars en verliezers zijn van deze opgelegde marktverstorende acties. Het betekent echter niet dat de economie als geheel nu van koers zal veranderen, als de maatregelen ook inderdaad worden doorgevoerd. Het blijft tenslotte een onvoorspelbare president, het meest voorspelbare is dat de bewegelijkheid op de beurzen nog wel even aan zal blijven.